Trước khi bước vào bài đọc, hãy trả lời vài câu hỏi:

• Bạn đã từng đi làm part-time chưa?
• Theo bạn, làm part-time có những mặt thuận và mặt trái gì?
• Trong chuỗi ngày làm part-time, bạn đã rèn giũa được kinh nghiệm, bài học gì?

Người ta vẫn thường nói mọi chuyện luôn có 2 mặt của vấn đề. Những thứ tốt đẹp, sung sướng hiện hữu bên ngoài, ắt hẳn luôn ẩn chứa bên trong những nỗi đau, sự nỗ lực không ngừng. Con thiên nga muốn tạo được tư thế cao ngạo trên mặt hồ, nó phải liên tục quẫy đạp chân bơi dưới mặt nước. Người lãnh đạo muốn quy phục lòng người, thạo chuyện kinh doanh cũng phải “thấm đòn” nhiều vấp ngã chua cay…

Chuyện làm part-time cũng vậy. Người ngoài nhìn vào thấy những người làm part-time sao sướng thế: đậu việc nhẹ nhàng, thu nhập rủng rỉnh, được làm chủ thời gian biểu, “thích thì nghỉ, không thích thì nghỉ…” mà đâu biết rằng ẩn đằng sau đó cũng có biết bao nỗi khổ không tên.

Sướng

Không ràng buộc thời gian

Cái tên công việc (part-time) đã phần nào nói lên được ý này. Các công việc part-time thường chỉ yêu cầu làm khoảng 4 tiếng/ ngày (nhân viên cửa hàng, phục vụ, pha chế…) hoặc ứng viên được chọn ngày đi làm theo lịch cá nhân

Ví dụ: Chỉ làm 3 ngày/ tuần; 2 – 4 – 6 làm ca sáng, 7 – CN làm ca chiều…

Thậm chí, với công việc chạy xe ôm công nghệ, người lao động có thể tự do chọn ngày làm, giờ làm mà mình muốn. Nói chung với công việc part-time, người lao động có thể chủ động sắp xếp thời gian biểu của mình. Cùng một lúc làm 2, 3 việc nếu thích. Nếu biết chọn việc tốt, thu nhập của người làm part-time cũng rủng rỉnh hơn mà lại chẳng bị rút cạn thời gian, sinh lực như một vài công việc full- time tẻ nhạt như chạy giấy tờ, đánh số, xếp văn thư…

Thêm vào đó, khi nói đến việc part-time, nếu có ý định thôi việc, bạn chỉ cần báo với cấp trên trước ít nhất 2 tuần. Việc rút ngắn khoảng thời gian báo nghỉ, tính đơn giản trong khâu bàn giao (nếu có) sẽ giúp người lao động có thể nhận và bắt đầu công việc mới nhanh hơn; tăng khả năng đậu phỏng vấn ở công ty mới nếu họ đang có nhu cầu tuyển gấp.

Được thử nhiều loại hình công việc

Nếu những công việc lặp đi lặp lại ngày qua ngày dễ khiến bạn ngao ngán, việc làm part-time sẽ giúp chúng ta cảm thấy những thú vui khác nhau khi tiếp xúc với những khách hàng, công việc khác nhau.

Có một vài định kiến như “Làm part-time pha trà, bưng bê, bán hàng, kho bãi… chả mang về được kinh nghiệm gì, chỉ tổ tốn thời gian.” Câu nói này chỉ đúng nếu bạn học ngành A nhưng muốn có kinh nghiệm chuyên môn từ việc part-time Á thì chắc chắn 100%, bạn sẽ không học được kinh nghiệm chuyên môn gì đâu.

Còn nếu xét ở góc nhìn đa chiều hơn, những công việc bán thời gian tuy không đem lại kinh nghiệm chuyên môn nhưng chắc chắn sẽ tạo cơ hội để bạn trải nghiệm thực tế. Và trong khi kinh nghiệm chuyên môn xây dựng bề dày về kiến thức thì trải nghiệm thực tế sẽ tạo được độ sâu trong suy nghĩ, hành vi. Việc trải nghiệm nhiều loại hình công việc vừa chống chán, vừa giúp người lao động có cái nhìn rõ nét hơn về đa dạng ngành nghề, từ đó sẽ hiểu và sống biết cảm thông hơn.

Ví dụ: Nếu từng làm nhân viên bưng bê, bạn sẽ hiểu thế nào là cực hình khi phải chạy lên – xuống lầu tiếp thực, khi thì thêm chiếc chén, lúc thì giảm độ máy điều hòa… cho hàng tá khách hàng (với hàng ngàn yêu cầu trái ngược nhau) cùng một lúc. Từ cái hiểu đó, khi đi ăn ở hàng quán khác, bạn sẽ trân trọng và hiểu cho nhân viên hơn, không hối thúc họ và “dễ tính” hơn nếu có lỡ lên chậm món.

Tỉ lệ đậu việc cao

Các công ty, doanh nghiệp tuyển thêm vị trí part time thường bởi các lý do:

• Muốn giảm chi phí so với tuyển thêm nhân viên toàn thời gian
• Thời hạn công việc ngắn
• Công việc đơn giản, đào tạo nhanh là làm được ngay
• Dễ tìm được người

Từ những lý do đó, yêu cầu công việc cũng sẽ không quá khắt khe. Chỉ cần các hồ sơ cơ bản, qua 1 – 2 vòng trao đổi, hướng dẫn, chắc chắn bạn sẽ được nhận việc. Ở các việc part-time không yêu cầu quá nhiều về chuyên môn, chỉ cần thỏa được thời gian ca làm việc, có tinh thần học hỏi và có cách ứng xử khéo léo, giao tiếp tốt với nhà tuyển dụng thì chỉ có 0.000001% là bạn không được nhận việc. 0.000001% đó có thể là:

• Không phù hợp về thời gian
• Không phù hợp về địa điểm làm việc
• Thái độ ứng viên không hợp tác trong buổi phỏng vấn

Ít yêu cầu kinh nghiệm, bằng cấp

Ở phương diện người tuyển dụng, các công việc part-time không yêu cầu nghiêm ngặt về kinh nghiệm, bằng cấp để mở rộng phạm vi tiếp cận người tìm việc. Ở phương diện người lao động, cũng chính nhờ tính đơn giản này mà dần dần họ (nhất là nhóm lao động tuổi trung niên…) cởi mở hơn với việc làm part-time và cũng thích loại hình công việc này.

Từ điểm “sướng” này mà đối tượng làm việc part-time cũng đa dạng hơn. Đó có thể là một bạn học sinh sau khi hoàn thành chương trình phổ thông muốn đi làm ngay, một bạn sinh viên cần trang trải học phí – phí sinh hoạt khi sống xa nhà; một anh nhân viên văn phòng muốn rong ruổi xe máy ngoài đường trò chuyện trên trời dưới đất với vị khách ngồi sau những câu chuyện không phải báo cáo, deadline hay khách hàng lồi lõm… 

Khổ

Dễ là đối tượng “bị cắt giảm”

Rõ ràng và tàn khốc nhất là câu chuyện cắt giảm nhân sự năm 2020, ta có thể thấy Covid-19 đã khiến bao ngành nghề lao đao, bao người thất nghiệp dù chỉ mới bước vào những tháng đầu tiên của thập kỉ mới. Quy tắc cắt giảm nhân sự của các công ty thường theo các bước sau:

• Giảm bớt những vị trí part-time
• Chuyển nhân sự full-time sang làm part-time
• Đăng kí nghỉ xoay ca giữa các nhân viên

Nỗi khổ “bị cắt giảm” này cũng khá dễ hiểu, bởi khi đi làm part-time, không có những ràng buộc về thời gian hay quá khắt khe về doanh thu, trách nhiệm, vô hình trung quyền lợi công việc của người làm bán thời gian cũng không nhiều như nhân viên full time.

Ảnh hưởng sức khỏe

Thời gian làm part-time linh động tương đương với việc bạn có thể sắp xếp đảm đương 2 3 việc cùng một lúc. Tuy việc part-time có đỡ nặng đầu hơn các công việc toàn thời gian nhưng việc di chuyển sang nhiều nơi làm việc trong một ngày, ngủ giấc đủ giấc thiếu, ăn uống qua loa sẽ dẫn đến những hệ lụy xấu cho sức khỏe.

Nỗi khổ này thường là của nhóm người lao động tầm 25 tuổi trở lên – thời điểm họ đang phấn đấu, tiết kiệm để mua nhà, xe hoặc chăm lo cho tổ ấm khi sắp có thành viên mới.

Thu nhập không ổn định

Khi thuộc nhóm nhân sự  “Dễ là đối tượng bị cắt giảm”, thu nhập của đội làm việc part-time cũng có phần kém ổn định. Lúc nhiều việc hoặc khi tăng ca, túi tiền có thể gấp đôi, gấp ba lương tháng của một nhân viên toàn thời gian thông thường. Nhưng cũng có khi qua mùa cao điểm, vài ba chỗ thông báo ngưng nhận part-time. Có những ngày kho cắt lệnh về hàng đột xuất, báo không cần người → bạn mất 1 ngày lương. Khi cửa hàng kinh doanh chậm đi, quản lý yêu cầu giảm bớt thời lượng ca làm. 

Ví dụ và tính sơ lược: Mùa Tết, bạn nhận việc ở shop quần áo và phải làm 4 tiếng/ ngày, 30 ngày/ tháng. Sau khi qua mùa cao điểm, bạn chỉ còn được đăng ký làm tối đa 20 ngày/ tháng, từ đó, thu nhập tháng của bạn sẽ hụt đi khoảng 30% so với thông thường.

Chính tính bấp bênh trong thu nhập này, nhiều người vẫn luôn đắn đo khi ra quyết định nên hay không nên làm việc part-time.

Kết

Tất nhiên, chọn nghề nào hay làm gì đều có điểm sướng, điểm khổ riêng. Nhưng khổ như thế nào, có vượt qua được hay không, có đáng để chịu khổ hay không lại là câu chuyện về góc nhìn. 

Như chuyện làm part-time, nó có khổ đấy, nhưng không phải là không có cách để “giảm khổ”. Và những cách này thì lại vô cùng thực tế và đơn giản:

• Chọn việc từ những thương hiệu tuyển dụng đáng tin cậy

Tin tuyển dụng từ các kho bãi lớn, chuỗi cửa hàng, nhà hàng lớn, có thương hiệu quen thuộc (Ninja Van, Golden Gate, Tiki, Yves Rocher…) thường sẽ có độ kiểm duyệt, xác thực tin tốt. Đồng thời, mức lương part-time ở các doanh nghiệp này thường sẽ ở mức tương đối – cao; địa điểm làm việc rõ ràng và có các chính sách, điều khoản bảo vệ người lao động.

Hoặc người tìm việc có thể chọn các trang, đơn vị tuyển dụng có tên tuổi, phổ biến. Khi tìm việc thông qua các kênh này, người lao động có thể yên tâm hơn về “chuyện lừa đảo” vì công việc đã được xác thực, bạn sẽ được kênh tuyển dụng đó đứng ra bảo vệ.

• Phải nghỉ ngơi

Để có sức khỏe làm việc (2, 3 việc/ ngày), người lao động cần quý trọng sức khỏe của mình. Ăn uống đủ cử, phân bố thời gian ngủ nghỉ hợp lý và dám buông việc khi sức khỏe có dấu hiệu đi xuống.

Hãy ghi nhớ rằng, kiếm nhiều tiền là tốt. Nhưng kiếm nhiều tiền để chữa bệnh thì đó là hành động kém khôn ngoan.

• Dám đòi quyền lợi và nói lên chính kiến

Nhìn sơ lược qua “chuỗi khổ ải” của làm part-time, có thể thấy nguyên nhân chung là do “kém quyền lợi hơn đội nhân viên toàn thời gian. Từ nguyên nhân này, nó dẫn đến một hệ lụy khác nữa là tự mặc định tiếng nói mình không có trọng lượng, từ đó, không dám nêu ý kiến cá nhân.

Ở đây, Viec.Co chỉ khuyên bạn rằng mỗi người lao động, dù làm việc toàn hay bán thời gian, đều có quyền được ý kiến và được lắng nghe. Bạn bỏ ra sức lao động thì khi thấy quyền lợi của mình bị ảnh hưởng, bạn phải bảo vệ nó. Người tuyển dụng không xấu, họ cũng cần bảo vệ quyền lợi của mình và 2 bên cần có những thỏa thuận mới nếu các điều khoản cũ không còn phù hợp. Câu nói cũ nhưng không bao giờ lỗi thời: “Im lặng nghĩa là đồng ý.”

Lưu ý: Nghệ thuật giao tiếp thành công là mềm mỏng trong câu chữ và sắc bén trong lí luận. Khi nêu ý kiến đến quản lý trực tiếp, ban tuyển dụng với thái độ tốt, nội dung rõ ràng, khả năng yêu cầu của bạn được thông qua sẽ cao hơn.

Vì thế, hãy sáng suốt khi chọn việc, yêu cầu trợ giúp khi cần, góp ý nếu có, và nói “Không” khi chưa đồng ý. Đó là cách để những ngày làm việc part-time dù vui sướng hay khổ cực thì cũng thật xứng đáng.

Đọc thêm: Sinh Viên Làm Thêm Nên Chọn Công Việc Nhẹ Nhàng Hay Vất Vả?